Bazylika św. Wawrzyńca za Murami (San Lorenzo fuori le Mura) jest jedną z najważniejszych bazylik Rzymu i jednym z siedmiu kościołów tradycyjnej pielgrzymki, którą odbywali wszyscy pątnicy przybywający do Wiecznego Miasta. Dzisiaj jest prawie zapomniana i omijana… dlaczego?!
Bazylika stoi na grobie diakona Wawrzyńca, który poniósł męczeństwo w 258 r., za panowania cesarza Waleriana. Według tradycji, Wawrzyniec został pochowany w rodzinnym grobowcu matrony rzymskiej Cyriaki wraz z centurionem Hipolitem, którego ochrzcił podczas przebywania w areszcie oraz kapłanem Justynem, który zadbał o to, by go pochować. Grobowiec znajdował się w pozamiejskiej części Rzymu, w katakumbach – zwanych później katakumbami św. Cyriaki – przy Via Tiburtina.
Wawrzyniec, męczennik
Niewiele jest historycznych informacji o życiu Wawrzyńca – w jego biografii dominują wątki legendarne. Wiadomo, że pochodził on ze średniozamożnej rodziny rzymskiej mieszkającej na terenie dzisiejszej Hiszpanii. Studiując w Saragossie, poznał greckiego prezbitera Xystusa – przyszłego papieża Sykstusa II i dzięki niemu przeniósł się do Rzymu. Kiedy Sykstus został wybrany biskupem stolicy Imperium w 257 r., powierzył Wawrzyńcowi rolę zwierzchnika diakonii miasta (coś w rodzaju dzisiejszego Caritasu).
Na początku sierpnia 258 r. cesarz Walerian wydał swój drugi edykt prześladowczy. Duchowni odmawiający złożenia ofiary bogom (rodzaj lojalki wobec porządku religijnego Imperium) podlegali karze śmierci, a świeccy karani byli konfiskatą mienia i redukcją do stanu niewolniczego . 6 sierpnia został stracony papież Sykstus wraz z czterema swoimi diakonami, 10 sierpnia przyszła kolej na Wawrzyńca. Nie znamy szczegółów jego śmierci (prawdopodobnie został ścięty) lecz tylko legendarne dodatki o opiekaniu na kracie, które wymyśliła późniejsza tradycja (Ambroży biskup Mediolanu, 150 lat po śmierci Wawrzyńca, stworzył słynny dialog męczennika z katami).
Pierwsza bazylika
Pierwszymi miejscami kultu męczenników były ich groby, masowo odwiedzane przez wiernych kościoła w okresach pokoju i braku krwawych prześladowań (przez to politeiści złośliwie nazywali chrześcijan czcicielami trupów). Po edykcie tolerancyjnym z 313 r. (tzw. edykt Mediolański cesarzy Konstantyna I i Licyniusza), miejsca pochówku znanych świętych: Piotra Apostoła, Pawła Apostoła, Sebastiana, Wawrzyńca, Agnieszki, Marcelina i Piotra stały się fizyczną bazą do budowy bazylik grobowych w Rzymie. Takie bazyliki, najstarsze i szczególnie cenione, ponieważ rozpoczęto jej wznosić za panowania Konstantyna Wielkiego, nazywane są konstantyńskimi. Taką właśnie bazyliką była pierwsza świątynia powstała powstała przy grobie św. Wawrzyńca. Niestety nic prawie z niej nie pozostało oprócz paru kamieni i wspomnienia…
Druga bazylika
W VI wieku, bazylika Konstantyna Wielkiego była już tak mocno zniszczona, że papież Pelagiusz II (579-590) zbudował nowy kościół tuż nad grobem męczennika. Nie była to wielka budowla – centralna nawa bazyliki pelagiańskiej odpowiadała tylko obecnemu prezbiterium – ale przydała temu miejscu życia i świetności. Miała też odwrotną orientację w stosunku do dzisiejszej bazyliki: główna brama była wystawiona na wschód i poprzedzał ją okazały przedsionek, obecnie zajmowany przez kaplicę Piusa IX. Poziom bazyliki palagiańskiej był też niższy od poziomu dzisiejszej bazyliki – świadczą o tym korynckie kolumny, które otaczają podwyższone prezbiterium.
Z oryginalnej świątyni pelagiańskiej zachowała się wspaniała mozaika pokrywająca łuk triumfalny. Przedstawia błogosławieństwo Chrystusa siedzącego na na sferze niebieskiej, w towarzystwie, po lewej stronie św. Pawła, św. Szczepana i św. Hipolita, a po prawej stronie św. Piotra, św. Wawrzyńca i samego papieża Pelagiusza II z modelem kościoła; na krańcach mozaiki pojawiają się wyobrażenia dwóch miast: Jerozolimy i Betlejem.
Łuk triumfalny – mozaika 
Tron biskupi – katedra 
Cyborium 
Prezbiterium – krypta
Trzecia bazylika
W XIII wieku papież Honoriusz III (1150-1227) powiększył bazylikę pelagiańską, zmieniając orientację kościoła i przedłużając go w kierunku zachodnim. By połaczyć oba budynki, trzeba było niestety zniszczyć absydę prymitywnej bazyliki z VI w. z jej piękną mozaiką; podniesiono też poziom starszej części, by utworzyć kryptę grobową i wysokie prezbiterium.
Wnętrze bazyliki honoriańskiej jest podzielone na trzy nawy 22-a kolumnami z granitu, które, być może, pochodzą z bazyliki konstantyńskiej. Rzucają się w oczy typowe elementy architektury i wystroju liturgicznego kościołów XII-XIII wieku: mozaika podłogowa w stylu Cosmatich (cech kamieniarzy-mozaikarzy), dwie ambony do lektury pism i ewangelii oraz okazały baldachim-cyborium nad głównym ołtarzem. W samym prezbiterium pięknie prezentuje się katedra – tron biskupa Rzymu.
W krypcie grobowej pod dzisiejszym prezbiterium znajduje się grób św. Wawrzyńca oraz relikwie św. Justyna i św. Szczepana Pierwszego Męczennika (przeniesione z Konstantynopola, chyba w VI w.). W krypcie zachowała się też marmurowa płyta, na której przeniesiono ciało zabitego św. Wawrzyńca z miejsca kaźni (kościół San Lorenzo in Panisperna) do katakumb Cyriaki.
Za prezbiterium, na miejscu dawnego przedsionka bazyliki pelagiańskiej, utworzono w XIX wieku kaplicę grobową papieża Piusa IX, wielkiego czciciela świętych diakonów Szczepana i Wawrzyńca.
Bardzo zaskakujący jest pomnik grobowy kard. Guglielma Fieschiego, siostrzeńca papieża Innocentego IV. Jego głównym elementem jest pogański sarkofag z II wieku n. e. !
Wnętrze bazyliki 
Wnętrze bazyliki 
Ambona 
Grobowiec kard. Fieschi 
Sarkofag rzymski
Przedsionek bazyliki
Dzisiejszy przedsionek bazyliki jest wynikiem cierpliwej rekonstrukcji, którą przeprowadzono po II wojnie światowej. Rzym prawie nie ucierpiał z jej powodu… prawie, bo 19 lipca 1943 r. lotnictwo alianckie zbombardowało duży węzeł kolejowy w Rzymie w dzielnicy San Lorenzo – mnóstwo zniszczeń, 3000 osób zabitych. Jedna z bomb średniego kalibru spadła na bazylikę św. Wawrzyńca – zniszczyła dach, przedsionek i fasadę świątyni pokrytą mozaiką z postaciami związanymi z bazyliką.
Freski na ścianach portyku z XIII wieku (odrestaurowane po wojnie) ilustrują życie i cuda dwóch tytularnych świętych bazyliki, Wawrzyńca i Szczepana (według „Złotej Legendy” Jacopa da Varazze). Na bocznych ścianach portyku freski przedstawiają cuda dwóch świętych, które miały miejsce po ich śmierci.
Po lewej stronie portyku znajduje się grób znanego polityka włoskiego Alcide De Gasperi wykonany przez wielkiego rzeźbiarza Giacoma Manzù.
Plac przed bazyliką 
Przedsionek 
Kaplica Piusa IX 
Zniszczony przedsionek i dach 
Zniszczenia po bombardowaniu
Ciekawostki
We wczesnym średniowieczu bazylika św. Wawrzyńca, leżąc za murami miasta, została ufortyfikowana i nazywała się Laurenziopoli. Romańska dzwonnica z XII wieku (31 m) wzniesiona została na murach dawnej wieży obronnej.
Noc św. Wawrzyńca (10 sierpnia) tradycyjnie kojarzy się ze zjawiskiem spadających gwiazd – deszczu meteorytów, który rokrocznie pojawia się w sierpniu i jest najlepiej widoczny na „włoskich” szerokościach geograficznych, kiedy letnie niebo jest często czyste. Ludowa wiara widziała w tych „spadających gwiazdach” przypomnienie rozpalonych węgli, na których był przypiekany święty męczennik.
https://www.basilicadisanlorenzo.com/
Informacje
Godziny otwarcia:
zima: codziennie w godz. 7.30–12.30 / 15.30–19.00
lato: codziennie w godz. 7.30-12.30 / 16.00-20.00
Adres: Piazzale del Verano, 3
Cmentarz monumentalny Campo Verano
Tuż obok bazyliki San Lorenzo fuori le Mura znajduje się bardzo znany cmentarz rzymski – Campo Verano. Jest on odpowiednikiem warszawskich Powązek i przez to ważną częścią historii miasta…
Więcej na ten temat -> https://www.rzym.it/cmentarze-w-rzymie/
Brama główna Campo Verano 
Cmentarz Campo Verano
