Tivoli – kraina fontann i ogrodów

Tivoli - kraina fontann i ogrodów 1

Tivoli to jedna z najciekawszych miejscowości w okolicach Rzymu, słynąca z zabytków starożytności, ogrodów i fontann. Liczy ponad 50.000 mieszkańców i jest położone na wschód od stolicy Włoch, na skraju Gór Sabińskich, nad rzeką Aniene. Malownicze Tivoli – z trzech stron otoczone górami i graniczące z równiną Kampanii Rzymskiej – zachwyca różnorodnością form środowiska naturalnego.

Historia Tivoli

Pisana historia Tivoli sięga 380 r. p.n.e. Pierwotnie miasto nosiło nazwę Tibur i już za czasów Republiki Rzymskiej było ulubionym miejscem letniskowym najbogatszych patrycjuszy. Budowali oni tu swe rezydencje i wille, chroniąc się przed upałem i zgiełkiem zatłoczonego Rzymu. Soczysta zieleń, piękne górskie krajobrazy i bliskość rzeki tworzyły doskonały klimat do odpoczynku. Podobnie działo się w czasach Imperium, kiedy to cesarz Hadrian nakazał tu wznieść kompleks budowli znany dziś jako Villa Adriana. W średniowieczu Tivoli było siedzibą biskupią; z tego okresu przetrwało do dzisiaj kilka interesujących zabytków.

Zabytki Tivoli

VILLA ADRIANA

Willa Hadiana w Tivoli
Willa Hadiana w Tivoli

Villa Adriana – zabudowa pałacowa wzniesiona na polecenie cesarza Hadriana w latach 118-134 n.e., mieszcząca się w odległości ok. 5 km od centrum dzisiejszego Tivoli, w miejscowości Villa Hadriana.
Był to najobszerniejszy kompleks ogrodowo-pałacowy znany w starożytności, którego powierzchnia była porównywalna z rozmiarami dawnych Pompejów.
Przełomowym momentem dziejów willi był rok 125 n.e., kiedy to po powrocie z Grecji i Egiptu cesarz Hadrian przebudował ją według wzorów budowli zaobserwowanych podczas podróży. W skład willi wchodziły trzy części: kompleks dla cesarza i jego rodziny oraz przyjezdnych gości, strefa dla wyższych urzędników państwowych,  strefa pomieszczeń dla żołnierzy i służby. Wszystkie części willi połączone są podziemnymi korytarzami i tunelami – w ten sposób służba mogła się dowolnie przemieszczać po willi, będąc jednocześnie niewidoczną dla gości i krewnych mieszkających w pałacu.
Willa przez długi czas służyła następcom cesarza Hadriana jako letnia rezydencja. W III wieku odrestaurował ją Dioklecjan, ale cesarz Konstantyn Wielki, który w Rzymie mieszkać nie chciał, wywiózł niektóre jej dzieła sztuki do Konstantynopola. Od tego czasu kompleks stracił na znaczeniu. W średniowieczu willa była kopalnią materiałów budowlanych dla mieszkańców miasta, a pod koniec XIX wieku willa stała się własnością Królestwa Włoch i rozpoczęto wtedy prace konserwatorskie. W 1999 r. Willa Hadriana została wpisana na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO.

Do najpiękniejszych zabytków tego kompleksu należą: wzorowany na modelu greckim teatr o średnicy 36 metrów z palestrą i nimfeum, pałac cesarski przy Wielkim Dziedzińcu, Casino (Stadion-Ogród i Pałac Zimowy), Małe i Wielkie Termy (pomieszczenia termalne dla cesarza i jego rodziny), Kanopos (sztuczna dolina z podłużnym stawem imitująca otoczenie świątyni Serapisa w Egipcie) oraz świątynia Apolla.

BILETY
Normalny
12 euro
Ulgowy 2 euro (ulga przysługuje obywatelom UE pomiędzy 18 i 25 rokiem życia)
Wejście bezpłatne dla obywateli Unii Europejskiej poniżej 18 roku życia.
Wejście bezpłatne dla wszystkich w każdą pierwszą niedzielę miesiąca.

Otwarta we wszystkie dni tygodnia.
Zamknięta w dniach: 1 stycznia, 1 maja, 25 grudnia.

Dojazd z centrum Tivoli autobusem nr 4

Oficjalna strona internetowa Willi Hadriana w Tivoli

VILLA D’ESTE

Villa d'Este w Tivoli
Villa d’Este w Tivoli

VILLA d’ESTE – jest największą atrakcją Tivoli. Wejście znajduje się od strony placu Piazza Trento otoczonego średniowiecznymi murami. Przed laty stał tu klasztor benedyktynów, natomiast od 1550 r. istnieje pałac i piękny park, zbudowane na polecenie syna księcia Ferrary, kardynała Hipolita d’Este. Pałac jest położony na krawędzi skalnej i z jego tarasów rozciąga się wspaniały widok na usytuowane poniżej ogrody, rozległe wzgórza i równinę. Wielki ogród rozłożony jest na licznych tarasach połączonych schodami, poprzecinanych żywopłotami, sztucznymi grotami i fontannami. Wizytówką willi jest wszędzie płynąca woda i zacienione alejki.
Najwyżej położona fontanna to Bicchierone (Wielki Kielich) – dzieło Berniniego z wodospadami. Niedaleko znajduje się niesamowity kompleks wodny Cento Fontane – szpaler stu fontann porośniętych bujną zielenią. Inne piękne budowle to fontanna Neptuna, Artemidy Efeskiej, fontanna Owalna, fontanna Smoków, Prozerpiny oraz fontanna Rometta położona na skraju tarasu, z którego rozciąga się widok na Rzym. Bardzo ciekawą budowlą jest fontanna Organów, powstała w 1611 r. za czasów panowania kardynała Aleksandra d’Este. Zbudowano ją w taki sposób, że woda przepływająca przez skomplikowaną sieć kanalików i rurek wydaje dźwięki podobne do muzyki granej na organach.
Wszystkie fontanny, jeziorka i sadzawki zasilane są wodą z rzeki Aniene. Ciśnienie wytwarzane jest naturalnie, dzięki różnicy poziomów w podziemnych kanałach.
W 2001 r. Villa d’Este została wpisana na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO.

BILETY
Normalny
10 euro lub 13 euro z okazji różnych wystaw czasowych.
Ulgowy 2 euro (dla obywateli Unii Europejskiej pomiędzy 18 i 25 rokiem życia).
Wejście bezpłatne dla obywateli Unii Europejskiej poniżej 18 roku życia.
Wejście bezpłatne dla wszystkich w każdą pierwszą niedzielę miesiąca.

Otwarta we wszystkie dni tygodnia oprócz poniedziałku w godzinach 08.30 – 19.30 (17.00 zimą)
Zamknięta w dniach: 1 stycznia, 1 maja, 25 grudnia

Oficjalna strona internetowa Willi D’Este w Tivoli

VILLA GREGORIANA

Villa Gregoriana w Tivoli
Villa Gregoriana w Tivoli

VILLA GREGORIANA – park założony w XIX wieku wokół letniej rezydencji papieża Grzegorza XVI. Mieści się on w Valle d’Inferno (Dolinie Piekła) – miejscu, które już w starożytności pełniło ważną rolę strategiczną. Tutaj powstał pierwszy most nad rzeką Aniene. Pomimo, że tereny te są dosyć trudne i nieprzyjazne człowiekowi, zarówno pod względem hydrologicznym, jak też geologicznym, to już w starożytności były wykorzystywane przez człowieka. Świadczą o tym różnorakie konstrukcje: mosty, młyny wodne,  kanały, akwedukty, śluzy, tamy i fosy.
Cała dolina, w której znajduje się Villa Gregoriana była jednym z ulubionych i najchętniej odwiedzanych miejsc słynnego Grand Tour – podróży kulturalnej, w jaką często wyruszali młodzi europejscy arystokraci i intelektualiści XVII-XVIII wieku, by poszerzyć swoje horyzonty myślowe i artystyczne.

BILETY
Normalny = 8 euro.
Ulgowy (dzieci w wieku 6-18 lat i wycieczki szkolne) = 3 euro.
Gratis – dzieci poniżej 6 lat
Studencki (do ukończenia 25 lat) = 5 euro
Bilet dla grup = 5 euro/os.
Bilet rodzinny (2 dorośli, 2 dzieci w wieku 6-18 lat; trzecie i następne dziecko nie płaci) = 19 euro.

Godziny otwarcia:
10:00-17:00 – 1-30 marca (poniedziałki nieczynne);
10:00-18:30 – 1 kwietnia – 15 października;
10:00-18:00 – 16-22 października;
10:00-16:00 – 22-31 października;
10:00-16:00 – 1 listopada do 17 grudnia (poniedziałki nieczynne)
Od 18 grudnia do 28 lutego willa jest otwierana tylko po wcześniejszym zarezerwowaniu wstępu.

http://www.villagregoriana.eu/

Inne atrakcje Tivoli

Oprócz okazałych willi, w Tivoli warto również zwiedzić dawny akropol ze świątyniami Westy i Sybilli (blisko Villa Gregoriana – dzielnica Castrovetere),  część wielkiego sanktuarium Herkulesa Zwycięskiego z II w. p.n.e. (dopiero co częściowo odsłonięte pod budynkami starej fabryki),  amfiteatr rzymski, kościół św. Jana Ewangelisty (San Giovanni Evangelista) z piękną serią fresków Perugina, Pinturicchia i Melozza z Forlì oraz XV-wieczną fortecę Rocca Pia.

Dojazd do Tivoli

Pociągiem –> ze stacji kolejowej ROMA TIBURTINA do stacji TIVOLI (ok. 1 godzina, 2,60 euro; stacja jest oddalona od centrum o ok. 1 km).

Autobusem –> metrem B należy dojechać do stacji PONTE MAMMOLO (kier. Rebibbia), skąd odjeżdżają autobusy podmiejskie COTRAL do Tivoli . Czas podróży to ok. 30-60 min., w zależności od ruchu panującego na drogach.

Na w/w środki  transportu publicznego ważne są bilety regionalne BIRG, BRT, CIRS (3 strefy).

30 komentarzy do “Tivoli – kraina fontann i ogrodów”

  1. Witam.
    Mam pytanko odnośnie rozkładu jazdy pociągów z Tivoli do Rzymu. Dojazd do Villa Hadriana – Villa D’Este rozpisany, ale nie mogę znaleźć godzin odjazdu pociągów powrotnych do Rzymu. Z wcześniejszych postów wnoszę, że przestają kursować wieczorem, a chcę uniknąć ” niespodziankowych” noclegów poza Rzymem. Będę wdzięczna za link lub informację w jakich godzinach są ostatnie pociągi do Rzymu.
    Pozdrawiam 🙂

  2. Dojazd autobusem cotral do Tivoli obecnie kosztuje 2,2 euro.
    A pojechać naprawdę warto. 🙂
    Urocze miasteczko. Chłodniej niż w Rzymie.
    Spacer po Villa Gregoriana obowiązkowy – przepiękne widoki, rwące rzeki, szumiące wodospady…

    Dodam jeszcze, że są bilety studenckie po 4 euro.

  3. Cześć. Będę w lipcu tydzień w Rzymie, jeden dzień chciałabym przeznaczyć na wycieczkę do Tivoli. Hotel mam w pobliżu Stacji Termini i chciałabym się dowiedzieć jak dostać się stamtad do Villi Adriana, a stamtąd do d’Este? W jakiej kolejności najlepiej zwiedzać?

    Pozdrawiam

  4. Witam. Doczytałam, że do Tivoli jadę na bilecie BIRG za 6 euro (3 strefy) od stacji Ponte Mammolo. Moje pytanie brzmi czy z Tivoli do Villi Adriana autobusem nr 4 jadę również na tym bileciku czy muszę jakiś dokupić?

  5. W Villa D’Este byłem 19.08.2011 i cena się nie zmieniła czyli 11€ ,a nie 12. Fontanny są piękne i nie chodzi o to jedno euro, bo naprawdę warto zobaczyć.
    Na zwiedzanie D’Este trzeba zarezerwować przynajmniej 3-4 godziny. Villa jest piękna i duża. Byłem jeszcze w Villi Adriana, ale tam nie jest tak pięknie, kupa ruin i wielka patelnia 45 stopni w cieniu, tylko cieniu nie ma :). Nie zdążyłem zobaczyć Villi Gregoriana, ale wrócę jeszcze do Tivoli i zobaczę tą ville.

  6. Witam Wszystkich serdecznie,

    Orientuje się ktoś czy jest możliwość dojechać w nocy z Rzymu do Tivoli? Samolot planowo ma lądować o 22:50 na Fiumincino wiec do Rzymu uda się bez większych problemów (chyba)dojechać pociągiem ewentualnie autobusem, a dalej do Tivoli?

    A przy okazji może ktoś już nocowała w Tivoli i może polecić dla 4 osób jakieś pokoje gościnne albo hostel – im taniej tym lepiej.

    pozdrawiam.

  7. Rozumiem, że od 1.12 do końca lutego VILLA GREGORIANA jest zamknięta?
    Mam pytanie- ile czasu powinnam poświęcić na zwiedzenie Tivoli (VILLA D’ESTE oraz VILLA ADRIANA)? Chciałabym się tam wybrać w najbliższą niedzielę, ale nie mam do dyspozycji całego dnia i zastanawiam się, czy jechać, czy się wstrzymać.
    I ostatnie pytanie- ile trzeba płacić za wstęp do pozostałych wymienionych przez Ciebie, Rzymianinie miejsc (tj. świątynia Herkulesa, akropol ze świątyniami Westy i Sybilli, amfiteatr rzymski, kościół św. Jana Ewangelisty (San Giovanni), forteca Rocca Pia)

  8. Witam.
    Na poczatku chcę powiedzieć, że strana jest bardzo przydatna i znajduje sie tu wiele praktycznych informacji łącznie z trasami zwiedzania Rzymu.
    Moje pytanie dotyczy karty RomaPass, czy obejmuje ona także zniżki na zwiedzanie Willi dEste w Tivoli. Pozdrawiam

  9. Dzięki za wspaniałą stronkę. Dzięki przeczytanym opisom razem z rodzinką zwiedziliśmy Tivoli- i willę dESTE. Warto było jest tam cudownie. Do willi wstęp 17 czerwca kosztował 10 euro osoba dorosła, dziecko 13 lat bezpłatnie.

  10. Tivoli cudowne!
    A Rzymianinie dzięki Tobie i tej stronie planowanie i realizacja wycieczek w mieście i poza nim to czysta przyjemność, poczucie pewności i ochrona dla nóg.
    Włosi bardzo serdeczni. Zabłądziłyśmy w drodze z Willi Hadriana do głównej ulicy (via Tburtina), z której odjeżdża autobus COTRAL do Rzymu i zapytana o drogę rodzinka 3 pokoleniowa zawiozła nas na sam przystanek wiele opowiadając i gestykulując. Szkoda, że tak mało rozumiem po włosku!
    Pozdrawiam i dziekuję. GK

  11. Witam,
    chciałabym wybrać się do Tivoli i zobaczyć zarówno VILLA ADRIANA jak i VILLA d’ESTE, jednak z tego co widzę na mapie obiekty te są dość daleko od siebie. Jakimi autobusami (i ewentualnie gdzie się one zatrzymują) można dojechać z Villi Adriana w pobliże Villa d’Este?
    Z góry bardzo dziękuję za odpowiedź 🙂
    pozdrawiam

  12. Tivoli jest zachwycające. Nie byłem co prawda w Willi Hadriana ale pozostałe 2 są niesamowite – fontanny i wodospady.
    Dojechałem autobusem ze stacji PONTE MAMMOLO – bilet w kiosku za 2 euro, jechałem około 8 rano więc autobus wypełniony i trochę jednak w korkach postał. Wysiadłem w centrum przy fortecy skąd blisko do d’Este a póżniej wąskimi uliczkami do Gregoriana- tu trzeba miec dobre buty i niezłą kondycje (cały czas schody i podejścia) ale widoki wspaniałe. Wychodzi sie niedaleko stacji kolejowej i warto pociągiem wrócić widoki z okien ciekawsze niż z autobusu szczególnie z wiaduktu na Villę Gregoriana i nawet to że stoi czasami na jakiejś stacji jest atrakcją bo można obserwować za oknem jaszczurki biegające po torach i kamieniach. No i na Tiburtinie jest polski sklep jak komuś stęskniło się za czymś krajowym i ma ochotę pogadać po polsku a także agencja sprzedająca bilety autobusowe do Polski (polska obsługa) – cenna informacja dla kogoś komu wulkan zablokuje samoloty.
    Ceny biletów jak podano wyżej – miałem szczęście załapać się na tydzień kultury więc Villa d’Este była za darmo.

  13. Witam
    W maju bede z siostra w Rzymie i chcemy sobie zrobic wycieczke do Tivoli. Chcemy zobaczyc Villa Adriana, Villa d’Este i Villa Gregoriana i tu wlasnie pojawiaja sie moje pytania:
    1. od ktorego obiektu zaczac zwiedzanie i jaka zachowac kolejnosc zeby niepotrzebnie nie krazyc po Tivoli?
    2. wolalabym tam dojechac tym autobusem COTRAL, gdzie znajde rozklad jazdy z Rzymu do Tivoli i odwrotnie?
    3. czy jest moze jakis zintegrowany bilet uprawniajacy do zwiedzenia tych trzech villi czy jednak do kazdej bilet trzeba kupic osobno, i jak rozumiem karta ROMAPASS nie obejmuje tych obiektow?
    Pozdrawiam 🙂

  14. Drogi Rzymianinie, właśnie przetestowałam trasę do Willi Hadriana na własnej skórze. Do Willi Hadriana najlepiej jest jechac autobusem Cotral do Tivoli z Ponte Mammolo (tak jak podałeś) i wysiąść w miejscowości, która się nazywa Villa Adriana. Potem trzeba przejść ok. 1 km do obiektu (są strzałki). Autobus z Ponte Mammolo kosztuje 2 euro. Jadąc pociągiem trzeba dojść do centrym Tivoli i następnie przesiąść się do autobusu nr 4. Jest to dość daleko z centrum Tovoli i nie radzę wybierać się tam na piechotę. Pociagiem oczywiście można, jeśli się chce zobaczyć tylko Villa d’Este. Trzeba kawałek dojść, ale jest to do zrobienia, a poza tym są kierunkowskazy. To co mi brakowało w Tovoli to własnie kierunkowskazy. Pojawiały się i nagle znikały na krzyżwkach, i nie wiadomo było, gdzie iść dalej. Zobaczyć Willę Hadriana ze wszech miar warto, a nawet trzeba. Cały kompleks jest tak piękny i niesamowity, że warto za wszelką cenę go zwiedzić.

  15. Wybieram się do Tivoli. Chciałabym zapytać jak jest jechać tam najkorzystniej, czy pociągiem, czy tym autobusem Cotral. Wydawało mi sie, że Tivoli jest na wschód od Rzymu, a ta stacja metra Laurentina chyba w kierunku południowym (nie pamiętam). Czy wiadomo cos o cenach opcji „kolejowej” i „autobusowej”? Może pojawiły się jakieś nowe możliwości dojazdu? I czy jest jakieś ograniczenie czasowe zwiedzania, np że zamknięte w niedzielę albo sobotę? Bardzo proszę o odpowiedź. Pozdrawiam

Skomentuj Sebastian Anuluj pisanie odpowiedzi